Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Sosyoloji programı, 1914 yılında ilk kez İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde başlamış olan Sosyoloji programından sonra Türkiye’nin ikinci, Cumhuriyetin ilk sosyoloji programı olarak 1939-1940 öğretim yılında Felsefe Enstitüsü altında kürsü olarak teşkil edilmiş ve 1982 yılında bağımsız bölüm kimliğine kavuşmuştur.
DTCF’de sosyoloji eğitimi ilk olarak felsefe dersleri arasında açılmış ve dönemin Dekan Vekili Mehmet Emin Erişirgil tarafından verilmiş olan “Sosyoloji Nazariyeleri Tarihi” dersi ile başlamıştır. Ancak DTCF Sosyolojisi farklı kimliğini Behice Boran’ın ve Niyazi Berkes’in fakültede Sosyoloji Kürsüsünde göreve başlaması ile kazanır. Türkiye’de DTCF Sosyoloji kürsüsü öncesi mevcut sosyoloji, Fransa’da Comte ve Durkheim’ın sosyoloji anlayışının, Ziya Gökalp’in öncülüğünde İstanbul Edebiyat Fakültesi bünyesinde Türkiye’ye aktarılmasına dayanmaktaydı. II. Meşrutiyet döneminde başlamış olan Comte ve Durkheim sosyolojisiyle aşinalık, İstanbul Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünün oluşumu ile kurumsallaşır.
DTCF Sosyoloji Bölümü, 1939 yılında Amerika Michigan Üniversitesinden Behice Boran’ın ve yine Amerika’da Cihcago Üniversite’sinde doktoralarını tamamlamış olan Niyazi Berkes’in DTCF sosyolojiye gelişleri ve o dönem DTCF’sinin akademik ikliminin de etkisi ile Türkiye’de yeni ve farklı bir sosyoloji anlayışının oluşmasına öncülük eder. Bu oluşuma bağlı olarak DTCF Sosyoloji, sadece Türkiye’de değil dünyada da ses getiren çalışmalara referans oluşturacak bir “sosyoloji pratiği merkezi” haline gelir. O dönemde sosyoloji bölümü ve Pertev Naili Boratav, Muzaffer Şerif Başoğlu gibi diğer ilgili bölüm hocalarının ortaklıkları üzerinden gerçekleştirilen çalışmalar 1940’lı yıllar Türkiye’sinin sosyal bilimlerine damgasını vurur ve sonraki dönemlerde yapılacak çalışmaları önceler. Böylelikle DTCF Sosyoloji anlayışı her şeyden önce bilimin evrensel yönlerinin olduğu düşüncesini savunarak daha yerelci ve kültürelci bir sosyoloji anlayışına karşı çıkar. O dönem DTCF Sosyoloji anlayışı, kaba pozitivizme veya deneyciliğe düşmeden içinde yaşanılan toplumun somut gerçekliği üzerinden toplumsal sorunlar için çözüm üretme anlayışındadır. Bu anlayış, salt mevcut yapının meşrulaştırılmasından ziyade toplumsal sorunlara eleştirel bakabilen bir sosyoloji anlayışının geliştirilmesinin savunusu üzerinden biçimlenir.
1948’de Behice Boran ile Niyazi Berkes’in ortak çalışma arkadaşları olan Pertev Naili Boratav’ın Fakülteden uzaklaştırılmaları ve öncesinde de Muzaffer Şerif Başoğlu’nun Fakülteden ayrılmak durumunda kalışıyla meydana gelen Dil-Tarih tasfiyesi, DTCF Sosyoloji kürsüsünün kapanması ile sonuçlanmıştır.
DTCF tasfiyesinden sonraki süreçte ilk dönem sosyoloji anlayışı belli kırılmalar ve kopuşlarla günümüze kadar gelmiştir. Şu anda bölümde 9 Öğretim Üyesi ve 10 Araştırma görevlisi bulunmaktadır. Lisans programının yanı sıra 1993-1994 akademik yılından bu yana yüksek lisans ve 1998-1999 akademik yılından bu yana doktora programı yürütülmektedir.
DTCF 85. yıl konferansları kapsamında bölüm başkanımız Prof. Dr. Hayriye Erbaş’ın bölüm tarihini değerlendirdiği “Bir Mücadele Alanı Olarak DTCF Sosyoloji Bölümü” başlıklı konuşmayı aşağıdaki videodan izleyebilirsiniz.